TARİHÇESİ
Beydeğirmeni (Kirtanus) Köyü Sivas ili Suşehri ilçesine bağlı olup Kelkit vadisinin başlangıç noktası olan Kösedağ, Kızıldağ ve Karadeniz dağları ile çevrilidir. 900 m rakımlı olup Suşehri ovasından Ercincan istikametine 9. km’ de bulunmaktadır. Batıyı kuzeyden doğuya bağlayan Gerede, Amasya, Erzincan güzergahı olan E-23 karayolu Beydeğirmeni Köyü sınırları içerisinden geçmektedir.
Beydeğirmeni Köyü’ nün tarihi ve yerleşim belirtileri bakır çağına kadar inmektedir. Şimdiki Akşar Köyü’ nde Roma imparatoru Handiaranus kral olarak otururken Beydeğirmeni Köyü sınırları içerisinde bulunan Pusat (Hatipboğazı) mevkisinin büyük bir yerleşim alanı olduğu bilinmektedir. Hala buralarda bahsedilen medeniyetlerin izlerine rastlanmaktadır. Roma imparatorluğu döneminde Beydeğirmeni Köyü sınırları içinde bulunan Haçtepe mevkiinde önemli bir şahsiyet oturmuş olup, bu şahıs iki kızına iki köy kurdurtmuştur. Bu köyler, Küçükgüzel ile Büyükgüzel köyleridir. Rivayete göre, bu şahsiyet Haçtepe’ de oturduğu zaman kızlarını Güzeller köylerinde gördüğü söylenmektedir. Haçtepe mevkisi dolma bir tepe olup, kapsamlı bir araştırma yapılmamasına rağmen, hala buralarda medeniyet izlerine rastlanmaktadır. Örneğin, E-23 karayolunu geçtiği Haçtepe yarmasında yerin, 1,5 m altında horasandan (betondan) yapılma bir su kanalı meydana çıkmıştır.
Roma dönemine ait zaman diliminde şimdiki Suşehri ovasında bulunan insanlar bir araya gelerek, bir kasaba kurmak istemişler. Toplantıda herkes görüşünü söyledikten sonra Beydeğirmeni Köyü’ nde oturan sözcü,
- Beyler ovamız burası, kazamızı öyle bir yere kuralım ki, gidip gelirken güneş hep atımızın terkisine vursun.
demiş ve şimdiki Suşehri’ nin yeri kasaba yeri olarak belirlenmiştir. Kişinin ismi Andrias olduğundan dolayı Suşehri ilçesinin ismi Andrias olarak kalmıştır. Beydeğirmeni Köyü yaşayanları 1914 yılında Ruslara karşı mücadele etmişleridir. Yapılan savaşta 3. ordu karargahı geriye çekildiği zaman Suşehri karargah olup, bir takım askeri birlikler Beydeğirmeni Köyü’ nü karargah ve üs olarak kullanmışlardır. Yine Doğu ve Güneydoğu Anadolu isyanı üzerine Karadeniz’ den kalkan Topal Osman çetesi ve müfreze kuvvetleri Beydeğirmeni Köyü’ nü bir müddet karargah olarak kullanmışlardır. Ulu Önder Mustafa Kemal ATATÜRK, kurutuluş savaşında kongre çalışmaları sırasında, Amasya, Erzurum, Sivas üçgeni üzerinde seyahat ederken bir gece (28 haziran 1919 günü) Suşehri’ nde Arif Ağa’ nın konağında ikamet etmiştir. Bu sebepten dolayı, Ulu Önder’ in,
- Eğer Cumhurbaşkanı olmasam, Suşehrine belediye başkanı olurdum, dediği söylenmektedir.
Andrias ile Erzincan arasında seyahat ederken, Beydeğirmeni Köyü Çimrik yolundan geçmişlerdir. Beydeğirmeni Köyü mezarlığında bir çok şehit, ulema, ermiş ve Erzurum’ dan Sivas’ a giderken hastalanıp ölen, Erzurum Kongre delegelerinin mevcut olduğu söylenmektedir. Suşehri ile Doğu Anadolu kervan yolcuları Beydeğirmeni Köyü’ nde bulunan tarihi Hanpınar çeşmesinde mola vererek, su içip dinlendikleri söylenmektedir.
Milletçe gurumuz olan Cumhuriyetimizin kuruluşu ile Hatipboğazı ve Çimrik yolu üzerinde bulunan Molla’ nın değirmeni ve Şerif Ağa’ nın değirmenlerinden dolayı eski adı Kirtanus olan köyümüz Beydeğirmeni ismini almıştır. 1900’ lü yıllardan bugüne kadar köyümüz büyükleri ovada söz sahibi olmuştur ve kazada söz sahibi oldukları bilinen sakinler arasına girmişlerdir. Örneğin, Sait Ağa, Şerif Ağa, Osman Ağa, Güzel Ağa gibi. Birçok dini tahsil ve ilim yapmış Molla, Hoca ve Hacı ismi ile anılan şahsiyetler mevcuttur.
Günümüzde ise Beydeğirmeni Köyü sakinleri misafirperver, ağırbaşlı, mert, sözü dinlenen ve şen insanlar olarak tanınmaktadırlar. Beydeğirmeni Köyü sınırları Bostancık, Eskişar, Cevizli, Esenyaka, Küçükgüzel, Sıradur, Güneyli köyleri ile çevrili olup, yerleşim alanı düz Kadefer denilen tepenin etrafına yayılmıştır.
Geçim kaynakları hayvancılık ve tarım olup Kılıçkaya Barajının yapımı ile diğer illere özellikle İstanbul’ a yarı yarıya göç vermiştir. Sulanabilir geniş toprakları ile bir kısım sınırları içerisinde kalan Kılıçkaya barajında turna, yayın, aynalı sazan balıkları mevcuttur. Beydeğirmeni Köyü adeta bir kuş cennetine benzemektedir. Merası olan sulak alanlarda turna, yeşilbaş, ördek, angut kuşu; kırsal (kıraç) bölümlerinde ise keklik ve tavşan bol miktarda bulunmaktadır. Su kaynakları bakımından Suşehri ilçesinin en zengin köylerinden biri olup, Hanpınar, Hayalingözü, Eğrekçeşmesi, Gölpınar gibi kendiliğinden akan pınarları mevcuttur. Kırsal alanda Körcepınar, Gobalçeşmesi ve Karataş çeşmeleri mevcuttur. Yeraltı kaynakları açısından zengindir. Bugünkü kozmetik sanayinde hammadde olarak kullanılan kil, yöremizde Killik mevkiinde bolca bulunmaktadır.
Beydeğirmeni Köyü büyükleri vefalı insanlar olup, köy halkına 2 adet yayla bırakmışlardır:
1. Güneyinde kalan Eskişar köyünü takiben gidilen yolda 8 km uzaklıkta bulunan, Yellice Yaylasıdır. Köyün içme suyu buradan gelmektedir. Yellice Yaylasında hala 20’ ye yakın harabe (çatma) kalıntısı mevcuttur. 1 adet çobanevi betonarme olarak yapılmıştır. Yaylanın sınırları 1: Sülüklü Göl 2: Veli’ nin cülcüllüğü (kavaklık) 3:Giloran altı şarlağı 4: Sağırkaya 5: Hapengin düzü 6: Boncuklu dere fındıklık altı 7:Deli İsmail’ in çatmasını takiben yine Sülüklü Göle ile çevrilmektedir. Bu sınırlar içerisinde Nura yaylasına bakan kısımda kalan Fındıklık korusu mevcuttur. Sülüklü gölden Nura yaylası yönüne, suyun akışına göre sağ tarafta kalan meşe korusu ve fındıklık koruları Yellice yaylası sınırları içerisinde kalıp Beydeğirmeni Köyünün malıdır.
2. İkinci yaylası olan yine Beydeğirmeni Köyünün güneyinde kalan Başyurt Yaylasıdır. Bahsedeceğimiz yaylaya doğal güzelliklerinden dolayı, yaylaların başı, Başyurt yaylası denmiştir. Bu yayla Beydeğirmeni köyüne 21 km uzaklıkta olup Kırtıllı burun mevkiine çıkıldığında 3 vilayete ait dağlar, sınırlar görülmektedir. Bu dağlar namı diğer Kösedağ, Kızıldağ ve Karadeniz dağları, Eğribel, Karagöl yaylaları çıplak gözle görülmektedir. Başyurt yaylasının sınırları diğer çevre köylerden de kabul gördüğü hali ve büyüklerimizin bize vasiyet olarak bildirdiği sınırları şöyledir: 1. Keşan yolu (gediği) 2:Eğrisu 3: Kızılahraç 4: Demirbeki 5: Uzunçayır Anuhludere 6: Tek mezar 7: Topgürgen 8: Torosluarducun patika yolu 9: Armutlu çukuru 10: Tanışın burun 11:Kırtıllı burun ve tekrar Keşan yoluna gelinmektedir. Başyurt yaylası namı değer bir yayla olup Beydeğirmeni Köyü halkı onu o kadar çok sevmiştir ki kayalarına, derelerine, taşlarına, tepelerine kadar hep isimlendirmişlerdir. Örneğin, karyatağı, pekmeztaşı, köytaşı, cıngırdak taş, ayı taşı, keçi taşı, kırtıllı burun, yuğludere, ekizindere, kara çamurluk, çipil, delikli taş, gedik gibi isimler verilmiştir.
Başyurt yaylasının kar yatağına çıkıldığında Kızıldağ etekleri, Köytaşına çıkıldığında
Akıncılar ezbider yaylaları, Suşehri ovası Karadeniz dağları ile Şebinkarahisar ile Giresun arasında bulunan Namlı geçit, Eğribel geçidi çıplak gözle görülebilmektedir. Hala Başyurt yaylasında 20’ ye yakın dağ evi (çatma) bulunmakta olup, şimdi ise 2’ şer katlı betonarme binalar yapılmaya başlanmıştır. Yaylanın doğusunda kalan delikli taş mevkiinde su gözeleri ve bir adet betonarme çoban evi mevcuttur.
Başyurt yaylasında birçok köy sakini burda doğup dünyaya gelmiştir. Başyurt yaylası
doğal güzellikler bakımından çok zengin olup, karaçamurluğun alt kısmında demir madeni üretilmiştir. Dere yataklarında hala atık ve curuflar mevcuttur. Bitki örtüsü bakımından çok zengin olmakla birlikte kekik otu, kaymak çiçeği, sığır kuyruğu adeta mis gibi kokmaktadır. Armutlu mevkisinde yaban dağ armudu yetişmektedir. Armutlu çukuru ile tanışın burun tepesi arasında inşaat sektörünün yer döşeme malzemesi olan, kapak taşı yatakları mevcuttur.
Beydeğirmeni Köyü büyükleri ve halkı o kadar çok sevmişlerdir ki taşlarına derelerine türküler söylemişlerdir.
Gül Ali Gül Ali aslan Gül Ali Kırtıllı burundan yuğlu dereye
Başyurt yaylasına yaslan Gül Ali Hey gidi devran nerden nereye
Annen bacın gelmiş seni arıyor Bu yıl göremedik belki seneye
Kaldır başını da seslen Gül Ali Kırtıllı burundan köy taşına uçun turnalar
Kıtalarını dizeleyerek Beydeğirmeni Köyü sakinleri Başyurt yaylasına olan sevgi ve özlemlerini dile getirmişlerdir. Ana hatlarıyla Beydeğirmeni Köyü tarihçesi yukarıdaki bilgilerden ibaret olup, özellikle yaz mevsiminde gezilip görülmeye değer cennet yörelerimizden bir yer olduğu tescillenmiştir.
YAZAN : KAYA KESKİN
TARİH : 1996
NOT: Bunu yazan SN. Kaya KESKİN'e Teşekkür Ederiz..
( YÖNETİM)